کد مطلب:47570 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:11

گنجینه پرسمان » قرآن

مسايل اجتماعي و سير آنها در قرآن را توضيح دهيد؟

مسائل اجتماعي در تعاليم اسلام و قرآن كريم جايگاه ويژهاي دارند و قرآن كريم همواره بر اصلاح و هدايت جامعه و اجتماع تأكيد ميكند، در اين جا به برخي از مواردي كه به مناسبت قرآن كريم درباره مسائل اجتماعي بحث كرده است، اشاره ميشود:

1. اهميّت روابط زندگي اجتماعي; چنان كه خداوند متعال ميفرمايد: يَـََّأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ;(آل عمران،200) اي كساني كه ايمان آوردهايد، صبر كنيد و ايستادگي ورزيد و مرزها را نگهباني كنيد و از خدا پروا نماييد، اميد است كه رستگار شويد.

آيه مذكور در بردارندة يك برنامة جامع چهار مادهاي براي عموم مسلمانان است; الف. صبر و ايستادگي در برابر حوادث و مشكلات;

ب. صبر و مقاومت در برابر مقاومت ديگران; ج. دستور آماده باش در برابر دشمنان و مراقبت دائم از مرزهاي كشور و سرزمينهاي اسلامي;

د. پرهيزگار باشيد.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 3، ص 234 و 235، دارالكتب الاسلامية.)

2. عوامل نابسامانيهاي اجتماعي; مثل خيانت دراموال يتيمان، آميختن مال حلال با حرام و خوردن مال شبههناك و...(نسأ،2)

3. راهكار دادن در حل برخي مسائل اجتماعي و برداشتن عوامل اختلاف در اجتماع; مثل تعيين سهم ارث هر كدام از بازماندگان، و....(نسأ،11 و 12)

4. آزاديهاي اجتماعي و محدوده آن و دفاع از حقوق زنان; (نسأ،19)، (هود،88)

5. عوامل پايداري گروههاي اجتماعي; (انفال،66)

6. ويژگيهاي مراكز ديني و اجتماعي; (توبه،107)

7. عوامل تحكيم و ايجاد امنيت و پيوندهاي اجتماعي; (حجرات،12)

8. رعايت حقوق افراد جامعه; مثل نهي از غيبت، مسخره نكردن ديگران، اجتناب از سوءظن;(حجرات،11و12)

9. مشورت و تعاون و همكاري در امور;(شوري،38)، (مائده،2)

10. اخوت و برادري و اتحاد ميان مسلمانان;(حجرات،10)

11. عدالت اجتماعي; (نسأ،135)،(حديد،25)

و...

قرآن كريم ميفرمايد: إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الاْ ?ًِحْسَـَنِ وَ إِيتَآيسًِ ذِي الْقُرْبَيَ وَ يَنْهَيَ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ وَ الْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ; (نحل، 90) خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزديكان فرمان ميدهد; و از فحشا و منكر و ستم، نهي ميكند; خداوند به شما اندرز ميدهد، شايد متذكر شويد!

در اين آية شريفه به مسائل اجتماعي، انساني، اخلاقي در شش اصل مهم بيان شده است:

1ـ عدل، كه قانون وسيعتر، گيراتر و جامعتر از آن تصور نميشود.

2ـ احسان; در طول زندگي انسانها مواقع حساس پيش ميآيد كه حل مشكلات به كمك اصل عدالت به تنهايي امكانپذير نيست، بلكه نياز به ايثار و گذشت و فداكاري دارد، كه با استفاده از اصل احسان بايد تحقق يابد.

3ـ نيكي به نزديكان ايتايسً ذيالقربيَ، كه بخشي از مسأله احسان است، با اين تفاوت كه احسان مربوط به كل جامعه است و ايتايِ ذيالقربيَ در خصوص خويشاوندان و بستگان است كه جامعه كوچك محسوب ميشود، و با توجه به اينكه جامعه بزرگ از جامعه كوچكتر، (يعني جامعه فاميلي) تركيب شده، هرگاه اين واحدهاي كوچكتر از انسجام بيشتري برخوردار گردند، اثر آن در كل جامعه ظاهر ميشود; افزون بر آن مسأله كمك به جامعههاي كوچك يعني بستگان و خويشاوندان از آن نظر كه پشتوانه عاطفي نيرومندي برخوردار است از ضمانت اجرايي بيشتري بهرهمند خواهد بود.

4، 5، 6ـ دوري از فحشا، منكر و بغي.

برخي از مفسران در توضيح اين قسمت از آيه فرمودهاند: فحشا، اشاره به گناهان پنهاني، منكر، اشاره به گناهان آشكار، و بغي هرگونه تجاوز از حق خويش و ظلم و خود برتربيني نسبت به ديگران است.

احياي اصول سه گانه عدل و احسان و ايتايِ ذيالقربي و مبارزة با انحرافات سهگانه فحشأ، منكر و بغي در سطح جهاني، كافي است كه دنياي آباد و آرام و خالي از هرگونه بدبختي و فساد بسازد، به همين خاطر اين آيه شريفه را ميتوان از جامعترين آيات قرآن در مورد مسائل اجتماعي شمرد.(ر.ك: تفسير نمونه، آيةالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 11، ص 366ـ372، دارالكتب الاسلامية.)